Flexity Outlook op nieuwe wielen

 Dubbelgelede "Flexity Outlook" A205 van het Eiland Waan heeft een grote revisie ondergaan.

De aandrijving in de ene kopbak is vervangen; het loopdraaistel in de andere is verbeterd; en de pantograaf is verplaatst. Uitgesteld tot een volgende revisie is het aanbrengen van front- en sluitverlichting.

Bij de motorisering van deze Dicky Toys-speelgoedtram (€15) koos ik in 2009 een makkelijke, maar rare oplossing. De aandrijving van een Fleischmann Magic Train-diesellocje, op spoorwijdte 22,5mm gebracht, werd ingebouwd. Dat leverde dus een moderne tram op met een draaistel met koppelstangen. Niet erg voorbeeldgetrouw, maar het zat allemaal, zwartgeverfd, achter de schortplaten, dus niemand die het zag. Of er iets van zei. Rijden deed het wel.

Inmiddels durf ik het wel aan om zelf een aandrijving in elkaar te knutselen van losse onderdelen. Met de motor, wormwiel en passend tandwiel uit een Lemaco-wisselaandrijving, plus een handvol plastic Lima-tandwielen moest het lukken. Een simpel ontwerpje met een radstand die correspondeert met de asdeksels en wielkasten in de bodem van de tram stond gauw op papier, jawel, met een Rotring-pen getekend. 

Het resultaat: een aandrijving gezaagd uit fosforbronsplaat (nog steeds uit dezelfde voorraad, Vincent!), dankzij de Lima-tandwielen aangedreven op beide assen. Voldoende krachtig voor een licht kunststofmodel. Voorafgaand aan de inbouw even een staatsieportret, samen met de "bevrijde" aandrijving die 13 jaar goede diensten bewees. Die is alweer onderdeel van een volgend project, waarover later meer.

Een ander verbeterpunt was het avontuurlijke gedrag van de kopbak met het loopdraaistel. Onder de korte bakken zijn de assen in principe star bevestigd. Zo is het tenminste bij veel moderne gelede trams van het grote voorbeeld, zoals Flexity Outlook en Combino. "Zo'n ding is gewoon een sleep twee-assertjes," zei een Amsterdamse trambekende omstreeks 2000 tegen mij.
Om de tram enige flexibiliteit te geven bij het in- en uitrijden van bogen hebben de starre assen toch enige mogelijkheid tot zijwaartse rotatie. In het echt, dus ook in model.

Onder mijn model was de bewegingsvrijheid van het (dus niet voorbeeldgetrouwe) loopdraaistel wel èrg royaal, en bovendien werkte de terugstelveer niet goed, waardoor het draaistel op recht spoor niet terugkwam in de lengteas.
Anders gezegd: de tram reed soms rechtuit terwijl de kop nog scheef stond. 

Dat heb ik eenvoudig opgelost door het loopdraaistel vast te zetten. Nu deed zich een probleem voelen dat eerder niet zo nijpend was: de draaipunten van de geledingen stonden alleen bewegingen toe in het horizontale vlak. Op een vlak spoor rijdt de tram dan uitstekend, maar o wee als de ene spoorstaaf ergens iets hoger of lager ligt. Dan worden de linker- of rechterwielen opgetild en dreigt ontsporing.

Dit was redelijk makkelijk op te lossen. Het draaipunt van de geleding bestaat uit (1) een boven- en een onderschijf die beide vastzitten aan de kopbak, met daartussen opgesloten (2) twee schijven die vastzitten aan de zwevende middenbak. 

Kan één van die opgesloten schijven niet weg? Jawel, de bovenste. De middenbak is met de onderste opgesloten schijf - verlengstuk van de bodem - opgelegd op het draaipunt van de kopbak; de bovenste opgesloten schijf dient alleen om de vloer van het interieur op z'n plek te houden. Die kan dus weg!
Zo gezaagd, zo gedaan. Bij beide geledingen. Iedere kopbak kan nu niet alleen naar links en rechts zwenken, maar ook enkele millimeters stampen en slingeren rondom het draaipunt (waar zouden we zijn zonder scheepsterminologie). Voldoende om het spoor te volgen als dat niet perfect ligt, of bij het inrijden van verkanting.

Tenslotte nog de positie van de pantograaf. Alleen bij deze tram ontsnapte die in krappe bogen onder de draad vandaan; het ligt niet voor de hand om dan de bovenleiding te verhangen. Door de eenbeenpanto een halve slag te draaien, zit het sleepstuk nu een halve cm dichter bij het draaipunt van de geleding. Net voldoende om 'm eronder te houden (geen foto van).
Uitgebreide tests na deze revisie volgen pas wanneer de baan weer op z'n poten staat. 

Weg en werken

 In de afgelopen maand heb ik wat klusjes gedaan aan de sporen, de bovenleiding en de gebouwen van het Eiland Waan. Foto's volgen nog wel, al is er niet veel zichtbaars veranderd.

• De deurpost tussen de remisesporen 12 en 13 is een halve centimeter naar links verplaatst. Daardoor rijden nu ook de bredere trams (Combino A204) en de langere wagens (Tw. 34, Aachen 1010) profielvrij over spoor 13 door de remise;
• De wisselomzetters van deze twee sporen lagen ook binnen profiel. Die zijn een centimeter verder buiten het spoor gezet;
• De bovenleiding boven het verborgen kopspoor 21 loopt nu door tot het einde. Sommige trams liepen daar onder de draad uit;
• Spoor 1 en spoor 21 zijn nu ABC-sporen. Als een tram met een daartoe geprogrammeerde Lenz-chip op zo'n spoor aankomt, stopt hij en vertrekt na een wachttijd in de omgekeerde richting. Daarmee is een automatisch pendelbedrijf mogelijk geworden;
• In de sporen 10 en 20 is een eenvoudige wachtschakeling ingebouwd. Een tram komt nu tot stilstand op een niet gevoed deel van spoor 20; een achteropkomende tram geeft de voorligger spanning, waardoor die wegrijdt en de achterligger vervolgens op het dode gedeelte stopt. Het systeem werkt - alleen bij bovenleidingbedrijf - met van elkaar geïsoleerde spoorstaven, waardoorheen de niet-geïsoleerde wielstellen spanning doorgeven aan het geheel voedingsloze wachtgedeelte;
• Het klapwissel in spoor 1 beweegt nu lichter en kan makkelijker worden opengereden;
• De rechtdoorgaande wisseltong in de oostelijke overloopwissel tussen spoor 1 en 2 steekt nu niet meer boven het spoor uit.

 

Nieuwe oude beugel voor 'strijkijzer' H23

 Toen ik MER-locomotief 23 in 2006 voltooide, kreeg hij 'voorlopig' een Zwitserse pantograaf. Het origineel had een trolleystang, maar op het Eiland Waan wordt gereden met beugels.

Die Zwitserse pantograaf kreeg nog wel een breder sleepstuk, maar verder werd hij met rust gelaten. Ooit moest deze loc natuurlijk iets op het dak krijgen dat beter paste bij het oeroude uiterlijk.

Lees: H23 in aanbouw (2006)

Zestien jaar later...

Ach, die te klein uitgevallen Akense pantograaf (een ander verhaal) ziet er lekker ouderwets uit. Die zet ik erop!

De loc eergisteren nog met z'n Zwitserse stroomafnemer:

En een dag later, met z'n nieuwe "altmodische" schaarbeugel:

 

De beugel had ik een tijdje terug gemaakt voor de Grossraumwagen van de Aachener tram, op basis van een algemeen-plan-tekening. Blijkbaar had men daar een pantograaf op geschetst zonder de afmetingen van het uiteindelijk toegepaste type te kennen. De uiteindelijke beugels waren een maatje groter, dus ik heb er nog een keertje een gemaakt voor die tram, en de te kleine heeft nu ook iets te doen gekregen.

Metersporige bakwagen

 De bakwagen van de Steiermarkische Landesbahn, ooit uitgebracht door Fleischmann Magic Train in 1:45, heeft bruikbare proporties. Ik had het vage plan om de twee 0e-assen te vervangen door 0m-versies, eenvoudig de scheenplaten 6mm verder uit elkaar zetten, en daarmee met weinig werk te kunnen beschikken over een derde bakwagen. Nog eens goed kijkend vind ik twee asjes nogal iel ogen onder deze forse bak.

Daarom krijgt hij twee draaistellen. De lengte van de goederenwagen is ongeveer gelijk aan de (gesloten) NZH-smalspoorgoederenwagens CY 1-4 van het Waterlandse net, en daarom krijgt de open wagen dezelfde draaistellen.

Daarmee wordt ook gelijk de aslast gehalveerd, wat geen kwaad kan wanneer je met zwaarbeladen goederenwagens over tramspoor rijdt.  

Dit was de goederenwagen voor de verbouwing:

 

 

En hier staat hij al op zijn polystyreen-draaistellen, gemaakt naar tekeningen in het boek van Smit, en foto's van Sven v.d.H.:

De eigendomskenmerken van de Steiermärkische Ländesbahn zijn verwijderd, maar verder behoudt de wagen zijn opschriften, inclusief het wagennummer 208. Enkele oudere medewerkers van het Waanse trambedrijf gaven de wagen al gauw de bijnaam De Luxemburger. 

Z'n oorspronkelijke Magic Train-koppelingen, een soort uitvergrote spoor N-koppeling, zijn verruild voor de bekerkoppelingen die gangbaar zijn bij de trams van het Eiland Waan. 

De wagen is geweathered door een wassing met een modderig verfje, Pactra A53E.

Flexity-vierasser te Schragenhave (fictief)

Na de proefritten op het kaarsrechte werkplaatsspoor gaan we eens kijken of de tram eigenlijk wel binnen het profiel van Schragenhave past. Botsen de neuzen niet tegen bovenleidingmasten? Schampt de wagenbak de viaductingang niet?

Zo te zien kan de tram zonder meer in dienst worden genomen.

Een gele blauwe tram

De stand van zaken.

De uitsparingen in de dakrand, waar de duimwieltjes zaten voor het openen van de deuren van de speelgoedtram, zijn opgevuld. De deuren blijven dicht, dus dat hele draaimechanisme is verwijderd. De dakrand loopt hier nog niet niet helemaal recht, maar dat is inmiddels aangepakt.

De pantograaf ziet er nu beter uit.

Verder is de vensterband antracietgrijs geworden, en het rood zo goed mogelijk weggepoetst en een laagje wit eroverheen.

Op de plaats van de pantograaf zijn de dakopbouwen vervangen door een vlakke messingplaat. Onder de overgebleven dakdelen heb ik ook zulke platen geplakt, voor een gelijke gewichtsverdeling.
De wagenbak moet nog een volgende laag verf krijgen, maar het dak toont al de uiteindelijke blauwe kleur. Vooralsnog wordt de wagen ingericht voor reizigersvervoer. De door @Pauldg gesuggereerde uitvoering als werkwagen komt wellicht over een tijdje alsnog. Voorlopig kan de NZH A1001 het wel alleen af.

Ook had ik het hoogst geavanceerde onderstel nog niet laten zien. Het zwarte blokje met vier stripjes eraan is een connector. Daar zit nu een rechtstreekse verbinding van wielen naar motoren op, maar daar komt de decoder voor in de plaats.
De trucks (draaistellen) in witmetaal zijn afkomstig van een Britse tender. Ze zijn nogal breed voor tramdraaistellen, maar hebben een acceptabele radstand, niet al te grote wielen, en ze zijn lekker zwaar. Wellicht krijgen ze (later...) nog andere zijkanten, maar voorlopig laat ik het even zo. Met de Ali-motortjes rijden ze heerlijk soepel.

De rode dubbelpolige schakelaar is voor de omschakeling tussen tweerail- en bovenleiding("drierail")-bedrijf.

In het linkerfront is nog net een van de vier LEDs te zien die daar zitten. De wagen krijgt aan beide zijden dubbele front- en sluitseinen. In de rechtercabine is die bedrading al verdwenen onder het oorspronkelijke interieur. Zo wordt de linkercabine ook.

 Als de tweede laag geel erop zit, wordt het tijd voor de opschriften. Ik ben nog aan het denken over een passend fictief nummer voor deze wagen, die gaat dienstdoen in Schragenhave, temidden van historische Blauwe en crème-gele trams. Wordt dit de NZH A801? HTM 1401? Of HTM 2600 (2x 1300)? Suggesties kunt u richten aan de directie van de Schragenhaafse Tramwegmaatschappij!

In grote lijnen

 Tussen de twee Flexity-kopdelen komt nog een sectie om de wagenbak op lengte te brengen. Van de Dicky-Toys-middenbak, met in de zijwanden twee vensters tussen twee dubbele deuren, wordt de helft gebruikt.

De truckstand is nu een centimeter langer dan die van de PCC's. Achteraf gezien had die centimeter nog gewonnen kunnen worden door de raamstijl tussen het tweede en derde venster net zo smal te maken als de andere. Wel had dat afbreuk gedaan aan de stabiliteit van de wagenbak. 

Ruwe vorm van de vierasser

Op de foto zijn de ventilatieraampjes dichtgemaakt. Bij nader inzien zijn die toch weer open gelaten. 

De plaatsing van de pantograaf, zelf ook nog in aanbouw, is provisorisch. 

De kleurstelling van de wagen wordt zeker niet wit/rood. In dit stadium gaan de gedachten uit naar het kleurenschema dat de Thüringerwaldbahn toepaste op de enkelgelede KTD4-vierassers van Tatra: helgeel met helderblauw. Een pseudohistorische kleur voor Schragenhave, HTM-crème gecombineerd met NZH-blauw, lijkt me niet passend voor zo'n moderne wagen. Hoewel...

De kleuren van Thüringerwaldbahn 309. (Foto: www.tram-bilder.de)

Het dak eraf

 De Dicky-modellen hebben een vrij hoge rand tussen dak en vensters. Bij de dubbelgelede uitvoering valt dat minder op, maar een veel kortere vierasser zou visueel een erg hoog trammetje worden.

Boven de vensters wordt dus een strook weggezaagd. Links de verlaagde versie, rechts het origineel:

Een vierassige Flexity?

 Tien jaar geleden vertelde ik hier hoe een dubbelgelede Flexity, een speelgoedmodel van Dicky Toys (ja, Dicky) gereed werd gemaakt voor het trambedrijf van Waan.

Op de foto zijn twee van zulke trams te zien. De eerste is dus een moderne, dubbelgelede Waanse meterspoortram geworden. Met de tweede ben ik tien jaar later een andere weg ingeslagen.

In een grijs verleden kwam ik tot de conclusie dat mijn voorkeur bij de trams vooral uitgaat naar vierassers. Op het eiland Waan heb ik die voorliefde ruimschoots kunnen uitleven, maar op mijn andere modeltrambaan, het normaalsporige Schragenhave, waren zulke draaisteltrams afwezig.

Tweeassers van HTM en NZH, en de zesassige A619/A620, reden er tot grote tevredenheid rond. Op het remiseterrein stond een enkel vierassig rijtuig van de Gooische Stoomtram, maar dat was het dan wel wat de vierassers betrof. 

Met de NZH A508, een kleine Boedapester, verscheen dan eindelijk de eerste vierassige motorwagen op mijn normaalsporige tramlijn in 1:45. Tot grote tevredenheid van de tramdirectie, dat spreekt vanzelf. 

In het kader van de opruimactie 'gebruiken, of wegdoen' viel mijn blik op de tweede Dicky-Flexity. Zou daar een normaalsporige vierasser van te maken zijn? Per slot van rekening hebben gemoderniseerde Tatra T3'en, en de vierassers van PragoImEx, soortgelijke afmetingen. Doen!

Geen exact voorbeeld dus, maar wel ter inspiratie: zo ziet de VarioLF van PragoImEx eruit:

VarioLF in Most (foto: pragoimex.cz)

Kleine Boedapester in dienst gesteld

De NZH-vierasser A508 is af. Na inbouw van de decoder en het instellen van alle CVs is de tram klaar om op het Spoornulweekeinde een aandeel te hebben in de tramdienst op de module Schragenhave. 

Na de proefrit, hieronder te zien, is de tram nog voorzien van (vooralsnog niet-functionele) Ohio Brass-koppelingen, lichtblauwe biezen onder de vensters, en opschriften.

 

 

Een bol dak

Net als bij de echte Boedapesters wordt het dak gevormd uit gebogen plaatmateriaal. Alleen is dat bij het model karton, en geen metaal. 

Er zit Blauw in de lucht

Het precieze tekenwerk in Inkscape werpt zijn vruchten af. Na het klinknagelprikken en het spantensnijden worden de delen van de rijtuigbak vlot samengesteld. Alles van bristolkarton en watervaste houtlijm van Bison.