Proefrit met de mesttram

Om de NZH-loc A1052 deel te laten uitmaken van een compleet ensemble - ja, we denken best museaal op deze modelbaan - is er een replica van de mesttram gebouwd, bestaande uit drie kipwagens. De echte mesttram had er vier, maar dat zou te lang worden.
De wagens zagen er eerder deze week, zo uit de fabriek van de firma Dirkzwager, nog keurig uit, maar kosten noch moeite zijn gespaard om ze een verweerd en verroest uiterlijk te geven, met veel onbestemde poepkleurige vlekken. Zo kan de tram straks in de optocht een goed beeld geven van het bemestingsvervoer zoals dat begin twintigste eeuw plaatsvond tussen de Leidsevaart in Haarlem en de tuinbouwgronden bij Zandvoort.
Vandaag maakte de vieze museumtram een ritje naar de boulevard van het Eiland Waan.

Grijze dwerg

Er zijn heel wat details toegevoegd sinds het vorige stadium: handgrepen, klimijzers, trekhaak. Ook zijn er opschriften aangebracht. Daar gaat straks de verf overheen, en dan worden de plakletters weggekrast zodat de witte ondergrond weer zichtbaar wordt, hopelijk in de vorm van de letters NZH en het nummer A1052.


Vervolgens is de lok geschilderd in één van de vele grijstinten die hij in het echt heeft gehad. De ramen zijn nog afgeplakt, op één na. Een toevallig passerende tramhobbyist kijkt zijn ogen uit. Dat dat ding nog bestaat! Ja, dankzij de werkplaats van het Eiland Waan. Binnenkort een proefrit!

Hij rijdt: De Dwerg

De bouw van de A1052 is inmiddels zo ver gevorderd dat hij een proefrit kan maken. Dat is natuurlijk een historisch moment omdat een nieuwe loc voor het Eiland Waan zijn eerste centimeters rijdt, maar ook omdat het de allereerste keer is dat een loc meteen als DCC-voertuig wordt uitgeprobeerd.

En het resultaat stelde niet teleur. De loc gaat nog even schuil achter het digitale pseudoniem "3", en in die hoedanigheid reed hij z'n proefrit vanavond, op het testspoor waarover de Waanse materieelfabriek beschikt. Op onderstaande haarscherpe opname is alleen de loc in beweging: hij rijdt!


Er werd gereden op bovenleiding en alle wielen aan massa, de enige configuratie waar de loc voor ingericht is, net als het grote voorbeeld. Niet naar NZH-voorbeeld is de Silver+-decoder. De frontseinen, twee daglichtleds aan iedere kant, zijn gedimd. Een gloeilampeffect is het niet geworden, maar in ieder geval zijn het niet zulke oogverblindende frontseinen als je soms ziet op modellocs. Scheenplaten en treeplanken hebben een eerste laag zwart gekregen die straks weer grotendeels zal verdwijnen onder de gebruikelijke okergele stoffige kleurlaag die je op trams en treinen aantreft. Er is nog wel het één en ander te doen voordat de loc in bedrijf kan worden gesteld, maar rijden doet-ie in ieder geval al.

Tweede eloc voor Waan schiet goed op

Een kleine maand na het begin van de bouw van dit model zijn we flink opgeschoten. De basis van de wagenbak is van zwart plastikard (polystyreen). Daaroverheen een laag met ingekraste lattenbekleding.
De scheenplaten met bakveren zijn afkomstig van een plastic bouwkit van een GWR-goederenwagen. Verder is de loc voorzien van voor- en achterbufferbalken en een baanruimer.
Frontverlichting en bestuurders zijn meteen ingebouwd, want dat is achteraf zo lastig. Het wordt toch al een dradenkluwen met zo'n decoder erin. Die komt trouwens achter de opengeschoven schuifdeur, en is dan hopelijk niet te zien door de grote deuropening.
De pantograaf heeft er al jaren van betrouwbare dienst opzitten op het dak van vierasser A3. Die heeft inmiddels al lang een stel Hopkinson-beugels, rechtopstaande sleepbeugels.
De loc zoals hij er nu uitziet. Er ontbreken nog veel details, maar die komen nog wel.

 

Wanneer de A1052 klaar is, beschikt het Eiland Waan over de luxe van twee elocs. Om het beeld van de Dwerg te completeren, zal hij ook een sleep krijgen van drie kipwagens. Dergelijke treinen (maar dan met vier wagens) trok de loc in zijn jeugd tussen Haarlem en Zandvoort, nu ruim honderd jaar geleden.  

Terugkeer van de Dwerg

Het klinkt als een sprookje, maar het is waar: de Dwerg, locomotief A1052 van de NZH, is teruggekeerd op de rails, in schaal 1:45 dan. Hij is gebouwd van polystyreen en wordt aangedreven door het onderstel van een Bachmann 'United Traction'-tweeasser, waarvan ik de assen uiteraard heb vervangen door langere, voor een spoorwijdte van 22,5 mm.



Het verhaal, want dat moet er natuurlijk bij worden verzonnen: nadat de Dwerg in 1949 bij een aanrijding met een Boedapester ernstig was beschadigd, wilde de NZH ervan af. Reparatie werd niet lonend geacht. Het trambedrijf van het Eiland Waan dacht daar anders over, en verwierf de onfortuinlijke loc voor een spotprijsje. Hij werd provisorisch hersteld en in dienst genomen als dienstvoertuig. Na vele decennia trouwe dienst raakte hij in onbruik - zijn taken werden steeds vaker overgenomen door sterkere vierassige motorrijtuigen wanneer die geen dienst hadden.
Als eerbetoon aan het 150-jarig bestaan van de tram in het nabije Nederland werd de loc onlangs opgeknapt. Hij dateert immers uit de begintijd van de Nederlandse elektrische tram, en werd ooit gebouwd voor de Eerste Nederlandse Electrische Tramweg-maatschappij. Een passende groet dus, vanuit Port Ehgl (Waan) naar Zandvoort!

Vrienden van de Manx Electric

De Vrienden van de Manx Electric Railway, zoals ze in Nederland zouden heten, zijn jarig. De Manx Electric Railway Society is 40 geworden, en dat wordt gevierd met een superdikke uitgave van het halfjaarlijkse bulletin van deze vereniging.
Het opmerkelijke aan deze club is, dat politieke activiteit ter ondersteuning van het behoud van de MER uitdrukkelijk als taak in de statuten staat. En dat is te merken ook. Activiteiten van de MERS hebben verschillende anti-tram-parlementsleden in de jaren tachtig hun zetel gekost...

Op de omslag staat Snaefell-motorwagen 1, na restauratie voor de verandering eens getooid in het donkerblauw dat deze wagens volgens sommige deskundigen droegen in de beginperiode. De verwantschap met de onsuccesvolle MER-wagens 10 - 13 uit 1895 is onmiskenbaar. Die rijtuigen waren echter open, terwijl de Snaefell zo verstandig was om glas in de vensters te zetten. De gelijkenis met wagen A13 van het Eiland Waan is duidelijk.

Nog smaller

Naast de elektrische trams van de Manx Electric, en de stoom- en dieseltreinen van de Isle of Man Railway, beide op een spoorwijdte van 3 voet (915mm), kent het eiland Man ook nog een smaller spoorlijntje. De Groudle Glen Railway rijdt op 2 voet (610mm), en vervoert toeristen van de MER-tramhalte Groudle Glen naar de gelijknamige inham aan de kust.

In model, in schaal nul, komt die kleine spoorwijdte overeen met 14mm. Deze schaal/spoor-combinatie wordt O14 genoemd, en vindt steeds meer navolging. Eerst gebruikten veel Britten 16,5mm-spoor om tweevoetslijntjes na te bootsen, maar eigenlijk is dat te breed.

Om eens te proberen hoe het eruitziet, legde ik op mijn testplankje een stukje 14mm-spoor, midden in het normaalspoor van 32mm. Ruimte zat. Uit de sloopdoos kwamen twee halfnulwielstellen van Lima, die met een paar slimme tikjes op een spoorwijdte van 14mm werden gebracht. Om het makkelijk te houden, gebruikte ik de oorspronkelijke scheenplaten. Plaatje plastikard erbovenop, twee tuinbankjes rug-aan-rug, treeplankjes eraan gesoldeerd, en: klaar is mijn eerste O14-voertuig!

Makkelijk en snel te maken. De flenzen zijn wel veel groter dan de O14-normen voorschrijven, maar dat geeft voor een proefstukje niet. Daar krijg ik pas problemen mee als ik een wissel zou gaan bouwen in O14.
Ook is duidelijk dat de dame en de heer op de lorrie in schaal 1:48 zijn, of zelfs 1:50. Ze komen uit zo'n duizendfigurenzakje van Jens de modelmensenman in de VS - leuk voor in een rijtuig, maar op een 1:43½-wagen vallen ze uit de toon.
Op de voorgrond ligt een ongewijzigd h0-wielstel. Het 14mm-spoor is duidelijk smaller, en dat bevalt me eigenlijk heel goed. Zou er op het Eiland Waan ruimte zijn voor zo'n lijntje à la Groudle?